Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERDOĞAN ‘ın bugün yaşanan sıkıntılar karşısında piyasaları rahatlatmak için hazırlanan teşvik paketini açıkladı. Pakette neler var, hangi sektörleri ve çalışanları kapsıyor yazıda.
Yazı: Ezgi Ülkü Aykut
Kredi limiti olan firmaların likidite ve nakit ihtiyaçlarını hızlıca karşılayacak ve kısıtlamaya gidilmeyecek. Finans kuruluşlarından kredi ödemelerinde esneklik sağlamasını bekliyoruz. KOBİ’lerin kredi ödemelerine erteleme sağlamasını istiyoruz. 100 milyar liralık bir kaynak setini devreye alıyoruz.
1- Perakende, AVM, Demir-Çelik, Otomotiv, Lojistik-Ulaşım, Sinema-Tiyatro, Konaklama, Yiyecek-İçecek, Tekstil-Konfeksiyon ve Etkinlik-Organizasyon sektörleri için Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ödemelerini 6’şar ay erteliyoruz.
2- Konaklama vergisini Kasım ayına kadar uygulamayacağız.
3- Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemelerini Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle erteledik.
4- İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranını yüzde 18’den yüzde 1’e indiriyoruz.
5- KOVİD-19 salgınıyla ilgili tedbirlerden etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemelerini asgari 3 ay öteleyecek ve gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği sağlayacağız.
6- İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği vereceğiz.
7- Bu dönemde işlerinin olumsuz etkilendiğini beyan ederek talepte bulunan esnaf ve sanatkârların Halkbank’a olan kredi borçlarının, Nisan, Mayıs ve Haziran anapara ve faiz ödemelerini 3 ay süreyle ve faizsiz olarak erteleyeceğiz.
8- Kredi Garanti Fonu limitini 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkartacak, kredilerde önceliği gelişmelerden olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalar ile KOBİ’lere vereceğiz.
9- Vatandaşlarımız için uygun ve avantajlı şartlarda sosyal amaçlı kredi paketleri devreye alınmasını teşvik edeceğiz.
10- 500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirilebilir miktarını yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartacak, asgari peşinatı yüzde 10’a düşüreceğiz.
11- Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülmesini sağlayacağız.
12- Stopaj gibi kaynağında yapılan kesintilerin ödemelerini içeren içeren muhtasar beyannamelerin sürelerini 3 ay erteliyoruz.
13- Asgari ücret desteğini devam ettireceğiz.
14- Mevzuatımızdaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesini temin edeceğiz.
15- Kısa Çalışma Ödeneğini devreye alacak, bundan faydalanmak için gereken süreçleri kolaylaştırılacak ve hızlandırılacağız. Böylece faaliyetine ara veren işyerlerindeki işçilere geçici bir gelir desteği verirken, işverenlerin de maliyetini azaltmış olacağız.
16- En düşük emekli maaşını 1.500 liraya yükseltiyoruz.
17- Emeklilerin bayram ikramiyesini Nisan ayı başında ödüyoruz. Yine emeklilerimizin maaş promosyon ödemelerinin de, şubelere gitmelerine gerek kalmaksızın, doğrudan hesaplarına yatırılmasını sağlıyoruz.
18- Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığımızın belirlediği kriterlere göre ihtiyaç sahibi ailelere yapılacak nakdi yardımlar için ilave 2 milyar liralık bir kaynak ayırıyoruz.
19- İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresini 4 aya çıkartıyoruz.
20- Küresel tedarik zincirlerindeki aksama ihtimaline karşı hem üretim de hem de perakende de belirlediğimiz önceliklere göre alternatif kanallar geliştireceğiz.
21- Tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılarımız için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programını devreye alıyoruz.
İçerik olarak çalışan KOBİ’leri rahatlatacak bir teşvik paketi var. Ancak süresi belirsiz olan ve tüm dünya ekonomisini etkileyen salgın olayı için yeterli değil ve bir çok soruyu da içinde barındırmaya devam ediyor.
Cenevre merkezli Birleşmiş Milletler kuruluşu Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) dünyada hızla yayılan Covid-19’a yönelik yayımladığı yeni raporda, pandemi haline gelen salgının küresel iş dünyası üzerindeki etkilerine dikkat çekildi.Raporda, “Covid-19, dünya çapında yaklaşık 25 milyon kişinin işine mal olabilir. Bununla beraber 2008/2009 küresel mali krizinde olduğu gibi, (salgına karşı) uluslararası koordineli bir müdahale politikası görebilirsek, o zaman küresel işsizlik üzerindeki etki önemli ölçüde düşük olabilir.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Açıklanan paket özellikle çalışanların iş yerlerinde korunması, ekonomi ve istihdamın teşvik edilmesi, iş olanakları ve gelirlerin desteklenmesi konularında acil, büyük ölçekli ve eşgüdümlü önlemleri içermemekte.
Binlerce işyerinin zorunlu olarak faaliyetine ara verdiği bir ortamda, istihdam kaybının yol açacağı ekonomik zorluklar için görebildiğim tek madde kısa çalışma ödeneğinin daha kolay ulaşılabilir hale getirilecek olması. Ancak bu maddeye ilişkin detaylı bilgiler verilmiş değil. Ücretsiz izin konusunda bir çalışmayı da içinde bulundurmamaktadır.
Tüm bunların yanında sektörel olarak da ayrı ayrı sıkıntıları yaşamaktalar. Bunlara yönelik olarak teşvik paketi yeterli değildir.
Turizm sektörümüz çok zor bir yıl geçirecek ve bunun etkilerini bertaraf etmek belki uzun yıllar alacak. Dolayısıyla konaklama vergisinin Kasım ayına kadar ertelenmesi yerine tamamen gündemden çıkarılması daha uygun olabilirdi. Çeşitli sektörler için vergi ve prim ödemelerinin ertelenmesi, yerinde bir politika ama bütçe açığı büyüyecek.
Küçük esnaf yüksek kiralar ödemektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi kendi binalarında iş yapan esnafa kiralarını ödeme konusunda kolaylık sağlayacaklarını açıkladı. Ancak tüm Türkiye’de küçük esnaf için en büyük problem kirası ve kredileri.
Tiyatrolar için muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ödemelerini 6’şar ay açıklanan pakete göre ertelenecek.Ancak çoğu İstanbul ilinde bulunan özel tiyatrolar için çok zor geçen bu dönem için en büyük sıkıntılardan biri kira ve personel maaşları. Çünkü seyirci olduğu sürece kazanç sağlayan bir sektörden bahsediyoruz. Paket kapsamında bunlar maalesef yok.
İşşiz olan ve işsizlik maaşı alan 627 bin 828 kişi bu imkandan sadece 10 ay yararlanmakta. Bu ekonomik koşullar içerisinde iş bulamayacaklarına göre bu sürenin uzatılması gerekirken buna hiç değinilmediği gibi bu süreçte işsiz kalan kişiler içinde işsizlik maaş alım koşullarında bir iyileştirme yapılmamıştır.
Paketteki ilginç maddelerden birisi de ; tek başına yaşayan 80 yaş üstü yaşlılarımız için, sosyal hizmet ve evde sağlık hizmetlerinden oluşan periyodik takip programını devreye alınıyor olması. Fakat Corona 65 yaş ve üstü için risk teşkil ederken 80 yaş için uygulanıyor olması. Biz 65 yaş ile 80 yaş aralığında yalnız yaşayan ya da kimsesi olmayan grubu gözden mi çıkardık.
Sanırım pakette en iyi olan madde ;En düşük emekli maaşının 1.500 TL olması ve emeklilerin bayram ikramiyesinin yaklaşık 2 ay öne çekilmiş olması güzel bir jest ama alım gücü etkisi çok sınırlı olacaktır.
Bu paket işleyen bir ekonomiye rahat nefes aldıracak bir paket olabilir ancak sokakların boşaldığı , insanların evlerine kapandığı bir dönem için yeterli değil. Borçları ertelemek ise bu kriz dönemi için sadece sorunları ertelemek demektir.
Sektörlerin ya aktif şekilde bu dönemde de çalışmalarını sağlamaya yönelik adımlar atılmalı ya da onlara nakit destek verilerek bu dönemin atlatılması sağlanmalı. Aksi taktirde bir çok esnaf kepenk kapatacak ve işsizlik oranı yükselecektir. Tabii işin sosyal ve psikolojik boyutları da ayrıca ele alınmalıdır.
